Deelnemen aan een familieopstelling is steeds populairder. Deze methode probeert bloot te leggen hoe patronen die je als kind hebt aangeleerd in je volwassen leven voor problemen kunnen zorgen. Dat kan waardevolle inzichten opleveren, zeggen deelnemers. Er is ook kritiek. “Bij een familieopstelling worden allerlei dingen zomaar ingevuld voor de afwezige familieleden.”

 Ilonka Hennekeij-Brakman liep haar hele leven al rond met een gevoel dat ze niet kon plaatsen. “Ik voelde me vaak alleen, terwijl ik uit een heel fijne familie kom en nu een fijn gezin heb.” Ze kreeg het vermoeden dat ze een alleengeboren tweeling zou kunnen zijn. “Ik ving een gesprek op tussen twee therapeuten die het hierover hadden en herkende mezelf hierin”, zegt ze. Omdat haar moeder al overleden was en haar vader het niet wist, besloot ze via een familieopstelling uit te zoeken of ze in de buik inderdaad onderdeel was geweest van een tweeling.

Ze is niet de enige die via deze weg op zoek ging naar antwoorden. Hoewel familieopstellingen niet binnen het reguliere ggz-aanbod vallen, zijn ze de laatste jaren steeds populairder geworden. Het Bert Hellinger Instituut, een opleidings- en kenniscentrum voor systemisch werk dat vernoemd is naar de grondlegger, heeft de afgelopen twintig jaar een verdubbeling van het aantal opleidingen tot familieopsteller gezien.

De plek binnen je familiesysteem
Een familieopstelling is een methode die gebruikt wordt om patronen bloot te leggen en hiermee inzicht te krijgen in gedrag of emoties. Hierbij wordt gekeken naar de plek die je inneemt binnen je familie. Grondlegger is de Duitse therapeut Bert Hellinger die zijn eigen filosofie ontwikkelde. Ingrijpende gebeurtenissen, zoals een oorlog of de dood van een kind, kunnen volgens hem generaties lang doorwerken.

Bij een familieopstelling worden deelnemers op een bepaalde plek in de ruimte opgesteld. Zij representeren de familieleden van een van de deelnemers. Door te kijken naar hoe iemand zijn of haar ‘familieleden’ heeft opgesteld, bijvoorbeeld of iemand dichtbij of ver weg staat, kun je al inzicht krijgen in de onderlinge verhouding. Tijdens een opstelling gebeurt het vaak dat deelnemers ineens emoties als verdriet of angst ervaren die zouden horen bij familieleden die zij representeren. Zo kunnen ze bijvoorbeeld aangeven dat iemand te ver weg of te dichtbij voelt of dat ze iemand niet aan kunnen kijken.

“Hoe dat kan, heeft tot nu toe niemand kunnen verklaren,’ zegt Bibi Schreuder medeoprichter van het Bert Hellinger instituut. Ze voegt toe: “Kennelijk kunnen mensen instinctief veel aanvoelen.”

Geen behandeling, maar een methode
Bij familieopstellingen gaat het meestal om één sessie. “Maar”, zegt Schreuder “een familieopstelling is dan ook geen behandeling, maar een methode om patronen bloot te leggen. Het proces van verandering begint pas daarna. Als je je bewust bent van het patroon kun je er namelijk bewust voor kiezen hier iets aan te doen.”

Waarom familieopstellingen nu zo populair zijn, kan Schreuder niet precies verklaren. “Het onderbewuste wordt de laatste jaren steeds serieuzer genomen.” Dat merkt ze ook tijdens de opstellingen zelf. “Twintig jaar geleden hadden deelnemers veel meer vragen. Nu ondergaan ze het gewoon.”

Er is ook kritiek. Zo behoren familieopstellingen officieel niet tot de systeemtherapie, de binnen de ggz aanvaarde methode om psychosociale problemen binnen de familie aan te pakken. De Nederlandse Vereniging voor Relatie- en Gezinstherapie (NVRG) is dan ook van mening dat dit moet worden overgelaten aan universitair opgeleide psychotherapeuten.

“Er wordt veel ingevuld dat familieleden misschien zelf anders ervaren. Dit kan tot conflict en zelfs verwijdering zorgen.” Gerrie van Reijersen Buursen, contextueel therapeut

Ook Gerrie van Reijersen Buuren is kritisch. Als contextueel therapeut werkt zij met mensen die problemen met of binnen hun familie ervaren. “Bij een familieopstelling worden er allerlei zaken ingevuld voor de afwezige familieleden”, zegt ze. “Die dingen worden als waar aangenomen, terwijl het om een interpretatie van de representanten gaat.” Ze vervolgt: “Het kan zijn dat je familieleden dit zelf heel anders ervaren. Dit kan tot conflict en zelfs verwijdering zorgen.”

Dat gold niet voor Hennekeij-Brakman. Zij kreeg dankzij de familieopstelling antwoord op haar vraag. “Bij de opstellingen waren een stuk of tien mensen. Ik heb iedereen in mijn familie opgesteld, ook mijn ongeboren tweelingzusje. “Toen de opstelling compleet was en ze haar ‘familie’ daar zag staan, ervoer Hennekeij-Brakman een enorm gevoel van rust en compleetheid. “Dat gevoel is sinds de opstelling niet meer weggegaan”, zegt ze. “Ik twijfel er niet meer aan dat ik inderdaad een tweelingzusje heb gehad.”

DOOR HAGER JOBSE
FOTO’S ELS BAX
BRON NU.NL